Autystki. O kobietach w spektrum. Clara Törnvall

Książka Clary Törnvall, dziennikarki Szwedzkiego Radia, która w wieku czterdziestych dwóch lat
dostała diagnozę wysokofunkcjonującego autyzmu, mieści się na pograniczu eseju i osobistego
reportażu. Autorka odtwarza swoją drogę do diagnozy, zdaje relacje z kolejnych wizyt u psychologów
i psychiatrów, sięga po wspomnienia z dzieciństwa i młodości, przywołuje doświadczenia z okresu
wczesnej dorosłości. Opowiada o swoich snach i lękach, o relacjach, czy raczej ich braku. Diagnoza ją
wyzwala z pęt niewiedzy i poszukiwań, ale też inspiruje do „śledztwa” dotyczącego historii i stanu
współczesnego autyzmu i autystów w Szwecji i na świecie.
Swoje dociekania Törnvall prowadzi między innymi w mediach społecznościowych
w grupach autystycznych kobiet. W ten sposób dociera do kilku kobiet, które odwiedza i których
przypadki opisuje. Jest to między innymi młoda, samotna matka, którą ratują rutyny, starsza artystka
wielbiąca kolor zielony najlepiej czuje się w otoczeniu natury, dziewczyna w pokoju oblepionym
plakatami z Marilyn Monroe. Żadna z nich nie odnalazła się na rynku pracy, w ogóle w innych
kontekstach społecznych niż prywatne. Tylko własnymi siłami musiały budować swoje światy.
W Autystkach znajdziemy zarówno sporo faktografii, jak i baśni i mitów. Przywołani są
najważniejsi badacze autyzmu, od Hansa Aspergera i Grunię Suchariewą po współczesnych
amerykańskich specjalistów, także tych, którzy sami pozostają w spektrum. Z drugiej strony autorka
przypomina Brunona Bettelheima i jego rozważania na temat mitów. Pojawiają się tu także baśnie
ludowe, dowodzące, że wiele jej bohaterek, traktowane jako inne, odstające od reszty, nazywane
„świętymi szaleńcami”, to właśnie przykłady spektrum.
Poszukując przykładów autystek Törnvall natrafia na wiele znanych nazwisk: Emily
Dickinson, Daryl Hannah, Simone Weil, Beatrix Potter, Elfride Jelinek, Greta Thunberg. Padają
tu niezliczone przykłady z literatury (m. in. Alicja w krainie czarów i Pani Dolloway) i z filmów
(Rainman czy Gambit królowej).
Ciekawe studium herstoryczne, a także esej na temat kulturowego doświadczenia, które miało i ma
swoje odbicie w sztuce.

Współorganizacja: Wydawnictwo Osnova
Projekt wspiera Miasto Stołeczne Warszawa